Η επιστήμη υπό απειλή: Οι ερευνητές στη Βενεζουέλα φοβούνται για το μέλλον τους

Η επιστήμη υπό απειλή: Οι ερευνητές στη Βενεζουέλα φοβούνται για το μέλλον τους

Ο πρόεδρος Νικολάς Μαδούρο συνεχίζει την επίθεσή του κατά της πολιτικής αντιπολίτευσης καθώς περισσότεροι ερευνητές στη Βενεζουέλα σκέφτονται να εγκαταλείψουν τη χώρα. Από τότε που η Εθνική Εκλογική Επιτροπή τον ανακήρυξε νικητή των αμφισβητούμενων προεδρικών εκλογών τον Ιούλιο, η κυβέρνησή του έχει συλλάβει περισσότερα από 1.600 άτομα, συμπεριλαμβανομένων φοιτητών και καθηγητών, σύμφωνα με την οργάνωση ανθρωπίνων δικαιωμάτων Foro Penal με έδρα το Καράκας. Ο Edmundo González, ο οποίος ήταν υποψήφιος εναντίον του Maduro στις εκλογές, διέφυγε στην Ισπανία στις 8 Σεπτεμβρίου για να αποφύγει τη σύλληψη.

Επιστήμονες, ορισμένοι από τους οποίους μίλησαν στο Nature υπό τον όρο της ανωνυμίας επειδή φοβούνται τα κυβερνητικά αντίποινα, αναφέρουν ότι η έρευνα στη Βενεζουέλα ήδη λογοκριμένο και υποχρηματοδοτούνται, και αναμένουν ότι η κατάσταση θα συνεχίσει να επιδεινώνεται. Επισημαίνουν έναν πρόσφατο νόμο που θεσπίστηκε από την κυβέρνηση του Μαδούρο, ο οποίος ρυθμίζει τις μη κυβερνητικές οργανώσεις (ΜΚΟ) στις οποίες βασίζονται ορισμένοι ερευνητές για χρηματοδότηση ή για δημοσίευση της έρευνάς τους. Αυτό το τελευταίο κεφάλαιο της διακυβέρνησης του Μαδούρο θα μπορούσε να σημάνει το τέλος της ανεξάρτητης επιστήμης στη χώρα, λένε.

«Φοβάμαι να σου μιλήσω», είπε ο συνταξιούχος βιολόγος Jaime Requena στο Nature καθώς ετοιμαζόταν νευρικά να φύγει από τη χώρα, φοβούμενοι ότι οι αρχές θα του κατάσχουν το διαβατήριο για να αποτρέψουν την αναχώρησή του. «Η επιστήμη εδώ καταρρέει γρήγορα».

Η κυβέρνηση Μαδούρο δεν απάντησε σε αίτημα για σχόλιο.

Το Υπουργείο Λαϊκής Εξουσίας για Επιστήμη και Τεχνολογία στη Βενεζουέλα αναφέρει ότι περίπου 24.000 άτομα απασχολούνται στην έρευνα και ανάπτυξη. Ωστόσο, αυτός ο αριθμός είναι υπερβολικός γιατί περιλαμβάνει όλους τους ανθρώπους που έχουν πτυχίο και το προσωπικό που καθαρίζει και συντηρεί εργαστήρια, λέει ο Requena. που παρακολουθεί τον αριθμό των επιστημόνων στη χώρα. Το 2004, όταν η επιστήμη στη Βενεζουέλα ήταν πιο σταθερή, μόνο περίπου 7.100 επιστήμονες συμμετείχαν ενεργά στην έρευνα, λέει η Requena, η οποία είναι μέλος της Βενεζουέλας Ακαδημίας Φυσικών, Μαθηματικών και Φυσικών Επιστημών.

Δεδομένου ότι το Υπουργείο Επιστημών δεν δημοσιεύει πλέον σαφείς, αξιόπιστες πληροφορίες σχετικά με τις δαπάνες του, η Requena αξιολογεί την έρευνα σε επιστημονικά περιοδικά ως δείκτη της υγείας της επιστήμης της Βενεζουέλας. Μια ακόμη αδημοσίευτη ανάλυση που διεξήγαγε πέρυσι δείχνει ότι υπάρχουν τώρα το πολύ 1.200 ενεργοί επιστήμονες.

Εκρηκτική ανατροπή

Διαδηλώσεις ξέσπασαν μετά την ανακήρυξη του Μαδούρο νικητή στις προεδρικές εκλογές του Ιουλίου. Η Ευρωπαϊκή Ένωση, οι Ηνωμένες Πολιτείες και οι περισσότερες χώρες της Νότιας Αμερικής αμφισβήτησαν τη νομιμότητα του αποτελέσματος και ζήτησαν από τον Μαδούρο να αφήσει πλήρη καταμέτρηση ψήφων.

Η οικονομία της Βενεζουέλας βρίσκεται σε κρίση από τότε που ανέλαβε ο Μαδούρο το 2013. Το Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν μειώθηκε από περίπου 373 δισεκατομμύρια δολάρια το 2012 σε περίπου 44 δισεκατομμύρια δολάρια το 2020 και τώρα έχει ανακάμψει ελαφρά στα 106 δισεκατομμύρια δολάρια. Η εθνική χρηματοδότηση της επιστήμης είναι περίπου 0,3-0,4% αυτού (ο μέσος όρος για τις χώρες του ΟΟΣΑ είναι 2,7%). Σχεδόν 8 εκατομμύρια άνθρωποι - περίπου το ένα τέταρτο του πληθυσμού της Βενεζουέλας - εκτιμάται ότι έχουν εγκαταλείψει τη χώρα για να ξεφύγουν από τη βία, την πείνα και τη φτώχεια.

Νέοι επιστήμονες εγκαταλείπουν μαζικά τη χώρα αναζητώντας εκπαίδευση υψηλής ποιότητας ή σταθερές προοπτικές σταδιοδρομίας. Όσοι παραμένουν είναι σε μεγάλο βαθμό μεγαλύτεροι ερευνητές –η έρευνα του Requena υποδηλώνει ότι ο μέσος όρος ηλικίας είναι τα 55– που είναι οικονομικά σταθεροί ή μπορούν να χρησιμοποιήσουν διεθνείς συνδέσεις για να λάβουν χρηματοδότηση.

Αλλά ακόμη και έμπειροι ερευνητές έχουν εγκαταλείψει τη χώρα. Η María Eugenia Grillet, μια 64χρονη βιολόγος που μελετά την επιδημιολογία των ασθενειών που μεταδίδονται από τα κουνούπια, μετακόμισε στην Κολομβία τον Δεκέμβριο του 2023 για να αποφύγει διακοπές ρεύματος και να μπορεί να διεξάγει ελεύθερα έρευνα, μεταξύ άλλων. Προηγουμένως ήταν ερευνήτρια στο Κεντρικό Πανεπιστήμιο της Βενεζουέλας στο Καράκας, όπου κέρδιζε 70 δολάρια το μήνα. «Η καθημερινή ζωή είναι πολύ δύσκολη για όλους και θα χειροτερέψει δεδομένης της πολιτικής κατάστασης», λέει.

Σε σοβαρή ανεπάρκεια

Δημόσια ερευνητικά ιδρύματα και πανεπιστήμια, που απασχολούν τους περισσότερους από τους εναπομείναντες επιστήμονες της Βενεζουέλας, αγωνίζονται να κρατήσουν τις πόρτες τους ανοιχτές λόγω έλλειψης κρατικών εσόδων και πολιτικά διορισμένων αξιωματούχων που κακοδιαχειρίζονται τους προϋπολογισμούς της εκπαίδευσης και της επιστήμης, λένε ερευνητές. Ο εξοπλισμός, τα υλικά και το προσωπικό είναι σε έλλειψη.

«Δεν είναι μόνο η χρηματοδότηση», λέει η Cristina Burelli, διευθύντρια της SOSOrinoco, μιας ομάδας υπεράσπισης στο Καράκας που συνεργάζεται με ερευνητές που τεκμηριώνουν ανώνυμα την οικολογική υποβάθμιση των δασών της χώρας. «Είναι η αποϊδρυματοποίηση και ο απο-επαγγελματισμός του κλάδου», προσθέτει. «Είναι μια σκόπιμη προσπάθεια να αφαιρέσουμε όποιον γνωρίζει κάτι, όποιον μπορεί να αμφισβητήσει την κυβέρνηση».

Ακαδημαϊκή ελευθερία στη χώρα ξεκίνησε επί προκατόχου του Μαδούρο, Ούγκο Τσάβες, του οποίου η κυβέρνηση, στο όνομα του σοσιαλισμού του 21ου αιώνα, ανέλαβε τον έλεγχο της χρηματοδότησης που προηγουμένως χορηγούνταν απευθείας σε ερευνητές από ιδιωτικές εταιρείες. Ο Τσάβες έδωσε επίσης στα «κοινοτικά συμβούλια» - ομάδες πολιτών - την εξουσία να ορίζουν τους προϋπολογισμούς των πανεπιστημίων και να εκλέγουν αντιπρύτανες των πανεπιστημίων.

Ένας τρομακτικός νόμος

Σήμερα, οι άνθρωποι εργάζονται για τη διερεύνηση ζητημάτων που θα μπορούσαν ενδεχομένως να δημιουργήσουν πρόβλημα δημοσιότητας για τη Βενεζουέλα, όπως η αναζωπύρωση ασθενειών που είχαν εξαλειφθεί κάποτε ή η ρύπανση στο τροπικό δάσος του Αμαζονίου παράνομες εξορυκτικές δραστηριότητες – ανώνυμα ή από άλλη χώρα όπου είναι πέρα ​​από τις δυνατότητες της κυβέρνησης ή λογοκρίνουν ό,τι δημοσιεύουν.

Οι ερευνητές ανησυχούν για την έναρξη ισχύος ενός νόμου που περιγράφεται από ομάδες ανθρωπίνων δικαιωμάτων ως νόμος κατά των ΜΚΟ. Αυτός ο νόμος, που ψηφίστηκε στις 15 Αυγούστου, απαιτεί από τις ΜΚΟ να ανταλλάσσουν πληροφορίες σχετικά με τη χρηματοδότησή τους, η οποία μερικές φορές χρησιμοποιείται για τη χρηματοδότηση ερευνητικών προγραμμάτων, με την κυβέρνηση της Βενεζουέλας. Ο νόμος στοχεύει να διασφαλίσει ότι οι ομάδες της κοινωνίας των πολιτών «δεν προωθούν τον φασισμό, τη μισαλλοδοξία ή το μίσος για φυλετικούς, εθνοτικούς, θρησκευτικούς, πολιτικούς, κοινωνικούς, ιδεολογικούς ή έμφυλους λόγους».

Ερευνητές που μίλησαν στο Nature λένε ότι ο νόμος δίνει στην κυβέρνηση τη διακριτική ευχέρεια να λάβει μέτρα εναντίον οποιουδήποτε με τα κίνητρα του οποίου διαφωνεί. «Οι ακαδημαϊκοί σε [κορυφαία πανεπιστήμια] είναι απολύτως τρομοκρατημένοι από τον νόμο κατά των ΜΚΟ και ως εκ τούτου έχουν φιμωθεί», ανέφερε μια ομάδα Βενεζουελανών ερευνητών σε δήλωση που ζήτησε να διατηρήσει την ανωνυμία του.

Ο Requena λέει ότι η επιστήμη στη Βενεζουέλα είναι ένα βήμα πιο κοντά στον θάνατο. «Η επιστήμη διασφαλίζει ότι δεν είμαστε απομονωμένοι, ότι το μυαλό μας μπορεί να ενωθεί για να παράγει πράγματα που βοηθούν όλη την ανθρωπότητα», λέει. «Υπάρχει η αίσθηση ότι είμαι μέρος της ανθρωπότητας και δεν μπορώ να φανταστώ ότι δεν είμαι μέρος της ανθρωπότητας».