Niepokojący wariant wirusa ospy małpiej w ostatnich miesiącach szybko rozprzestrzenił się w Afryce Środkowej. Wybuch spowodował Afrykańskie Centra Kontroli i Zapobiegania Chorobom (Afryka CDC) ogłosi 13 sierpnia pierwszy stan zagrożenia zdrowia publicznego, a Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) spotka się 14 sierpnia, aby ogłosić taki stan globalna deklaracja sprawdzić.

Podjęte środki odzwierciedlają głębokie zaniepokojenie naukowców faktem, że wybuch epidemii Mpox, choroba wywoływana przez wirusa ospy małpiej, może przerodzić się w epidemię, która rozprzestrzeni się na cały kontynent – ​​a być może także poza nim. Zwracają uwagę, że wirus występuje nie tylko na obszarach wiejskich, ale także na obszarach gęsto zaludnionych.

W ostatnich miesiącach liczba zakażeń Mpox wzrosła w Afryce Środkowej, dotykając takich miejsc jak Bukavu, miasto w Demokratycznej Republice Konga (DRK) liczące ponad milion mieszkańców, a cztery kraje w regionie zgłosiły po raz pierwszy zakażenia Mpox. Zakażenia te są prawdopodobnie powiązane z epidemią, która rozpoczęła się pod koniec 2023 r. w prowincji Kiwu Południowe – regionie DRK ogarniętym brutalnym konfliktem.

Dowody z poprzednich ognisk sugerują, że typ wirusa krążący w Afryce Środkowej jest bardziej zabójczy niż szczep, który go powoduje globalna epidemia Mpox w 2022 r która od tego czasu zainfekowała ponad 95 000 osób i zabiła ponad 180 osób.

„Mam nadzieję, że już dawno przestaliśmy wierzyć, że coś, co dzieje się gdzie indziej, nie ma na nas wpływu” – mówi Anne Rimoin, epidemiolog z Uniwersytetu Kalifornijskiego w Los Angeles. który od 2002 r. pracuje nad epidemią Mpox w DRK. „Infekcja w dowolnym miejscu jest potencjalnie infekcją wszędzie i widzieliśmy to wiele razy”.

Delikatne lata

Kraje afrykańskie zgłosiły już więcej potwierdzonych i podejrzewanych zakażeń Mpox w 2024 r. niż w całym 2023 r.: 17 500 w tym roku w porównaniu z około 15 000 w 2023 r. Szczególnie bezbronne są dzieci: około dwie trzecie zakażeń w DRK dotyka osoby poniżej 15 roku życia.

Niektóre z tych infekcji powiązano ze szczepem zwanym kladem II, który spowodował epidemię w 2022 roku. Jednak w ostatnich miesiącach rosnący odsetek zgłaszanych infekcji przypisywano szczepowi zwanemu kladem I. Klad I od dziesięcioleci powoduje niewielkie ogniska choroby w Afryce Środkowej, często ograniczające się do kilku gospodarstw domowych lub społeczności.

W kwietniu badacze analizujący próbki pobrane w Kiwu Południowym na przełomie 2023 i 2024 r. ujawnili, że zidentyfikowali wariant Kladu I, zwany Kladem Ib, który prawdopodobnie skutecznie rozprzestrzenia się między ludźmi, w tym poprzez kontakty seksualne. Od tego czasu wirus rozprzestrzenił się na gęsto zaludnione obszary, prawdopodobnie za pośrednictwem wysoce mobilnych populacji, takich jak osoby świadczące usługi seksualne, oraz do krajów sąsiednich. Kiwu Południowe stoi także w obliczu kryzysu humanitarnego, który utrudnia śledzenie i leczenie zakażonych osób, a DRK zmaga się z agresywnym rozprzestrzenianiem się innych chorób, takich jak cholera.

Burundi, Kenia, Rwanda i Uganda zgłosiły swoje pierwsze zakażenia Mpox w ciągu ostatniego miesiąca, a w ciągu jednego tygodnia na początku sierpnia DRK zgłosiła prawie 2400 podejrzanych infekcji i 56 zgonów. Sytuacja ta skłoniła Jeana Kaseyę, dyrektora generalnego Africa CDC w Addis Abebie, do wykorzystania upoważnienia przyznanego Unii Afrykańskiej w 2023 r. do ogłoszenia stanu nadzwyczajnego w zakresie zdrowia publicznego.

Wybuch epidemii skłonił także WHO do zwołania spotkania w celu omówienia, czy epidemia uzasadnia wprowadzenie globalnej sytuacji nadzwyczajnej, sygnalizując tym krajom na całym świecie, że do opanowania wirusa może być konieczna koordynacja i przygotowanie.

Enigmatyczny typ wirusa

Mpox powoduje wypełnione płynem zmiany skórne, które mogą być bolesne, a w ciężkich przypadkach śmiertelne. Nadal nie jest jasne, czy objawy wirusa Clade Ib różnią się od objawów wirusa Clade II, który spowodował epidemię w 2022 r., a także jak dokładnie jest on niebezpieczny i zaraźliwy. „To pytanie za milion dolarów” – mówi Rimoin.

Chociaż śmiertelność w kladzie I Mpox jest wyższa niż w kladzie II Mpox, trudno ustalić dlaczego, mówi Espoir Bwenge Malembaka, epidemiolog zakaźny na Katolickim Uniwersytecie Bukavu. Oprócz wewnętrznej zjadliwości wirusa na wysoką śmiertelność kladu I może odpowiadać wiele czynników: na przykład klad I był w przeszłości zgłaszany w wiejskich częściach kraju o słabym dostępie do opieki zdrowotnej, co potencjalnie czyniło go bardziej śmiertelnym – mówi.

Szybko zaostrzający się nadzór i współpraca między dotkniętymi krajami będą miały kluczowe znaczenie dla opanowania epidemii, mówi Bwenge Malembaka. Jednak metody leczenia i szczepionki Mpox, z których korzystało wiele bogatych krajów podczas globalnej epidemii w 2022 r., pozostają prawie całkowicie niedostępne dla narodów afrykańskich.

Potrzebne szczepionki

To może wkrótce się zmienić: Afrykańskie CDC negocjuje z Bawaria Nordic, firmą biotechnologiczną z siedzibą w Hellerup w Danii, w sprawie 200 000 dawek jednego leku Dwudawkowa szczepionka firmy Mpox Kaseya ogłosiła 8 sierpnia. Ale to znacznie różni się od 10 milionów dawek, jakie według szacunków Africa CDC będą potrzebne, aby powstrzymać obecną epidemię, dodała Kaseya.

Jeśli i kiedy te negocjacje zostaną zakończone, nadal będzie wiele pracy do wykonania: dostarczanie tych dawek regionom o słabej infrastrukturze zdrowia publicznego i napiętnowanym populacjom o wysokim ryzyku zachorowania na ospę, takim jak osoby świadczące usługi seksualne i mężczyźni uprawiający seks z mężczyznami, mówi Rimoin. Co więcej, skuteczność szczepionek przeciwko Kladowi Ib jest niejasna, ale Rimoin twierdzi, że biorąc pod uwagę poważną sytuację w Afryce Środkowej, nie powinno to usprawiedliwiać opóźnienia w planach zaopatrzenia w dawki.

Rimoin dodaje, że ma nadzieję, że ogłoszenie stanu nadzwyczajnego nie doprowadzi do gromadzenia szczepionek i metod leczenia bogatych krajach, jak to miało miejsce podczas pandemii Covid-19 oraz epidemia Mpox w 2022 r. „Należy pamiętać, że naszą najlepszą obroną przed epidemiami jest zapewnienie krajom najbardziej narażonym na ryzyko pochodzenia i rozprzestrzeniania się narzędzi do kontrolowania epidemii u źródła” – mówi.